quote:

Orijinalden alıntı: Be All My Sins Remembered

Exoplanet'i "Öte gezegen" diye çevirmek fonetiklikten oldukça uzak bir tercih. Dış gezegen demek de öyle. Exothermic için ekzotermik diyoruz, buna da ekzogezegen denilebilir ama o da kulağa hoş gelmiyor. Benim önerim dışküre.

Astrofizik alanında acilen bir Aydın Köksal'a ihtiyacımız var. Sorun bir tek bu kelime değil zira burada fonetik olarak hoş gelmeyen ama yine de doğru bir çeviri mevcut; fakat bu alandaki çoğu kelime gerçek anlamından oldukça uzak, kötü bir uyarlamaya sahip veya bu örnekteki gibi, hoş bir tonlaması yok. Bing Bang'i ele alalım: Ortada bir patlama yok, ecnebi burada "Bang!"i bizdeki "Tak!" misali aniden gelişen bir olayı tanımlamak için kullanmış, bizim millet ise zekidir, patlama deyivermişiz. "Büyük yayılım, büyük enginleşme, büyük genişleme" gibi olayın özünü tek seferde herkese anlatabilecek bir uyarlama yapmak yerine bu tercih edilmiş ve maalesef ki Astrofizik'in çoğu terimleri için durumumuz bu.

Bir araştırmada Çinli öğrencilerin matematikte neden daha iyi olduğu araştırılıyordu. Buldukları sonuç ise Çincenin matematiği daha basit bir şekilde ifade etmesine bağlı olarak çocukların ilkokul çağında bu dersi daha iyi kavradığını, bunun sonucunda ise diğer dillerdeki öğrenciler gibi bu alandan uzaklaşmak yerine bu alanın üzerine gittikleri için matematikte daha iyi olduklarıydı. Analitik felsefeciler gibi lisanı her şeyin kilidi olarak tasvir etmiyorum; ama size hatırlatırım, 1984'te kitle kontrolünün bir parçası ve aşaması olarak lisana nasıl müdahale edildiği anlatılıyordu. Sen olmayan patlamayı oraya koyarsan bunu duyan çocuk, hatta bu alanda bilgisi olmayan herhangi biri bu kelimenin bir patlamayı içerdiğini düşünür. Neden? Çünkü isminde patlama geçiyor. Kelimenin ari şekilde anlattığı şey, sana vadettiği şey kontekstinde bir patlamanın mevcut olduğu.

Aynı şey Wormhole için de geçerli. Bunu solucan deliği diye çevirirsen çocuk bunu duyduğunda "Solucan deliği de ne ki?" diyecek, bu örnekler artıkçada sorunu kendisinin yeteneğine bağlayacak; hatta öğretmeni, ailesi de öyle düşünecek ve bu alandan gitgide uzaklaşacak. Sonra "Neden bilim ülkesi değiliz?" diye sorarız. Sorunu eğitimin üzerine yıkmak oldukça basit bir yöntem zira sorun çok daha derinlerde.

Wormhole'a "Kurtçuk deliği" de, bunu duyan çocuk da eline aldığı bir meyvedeki kurtçuk deliğini hatırlasın; desin ki "Demek ki etrafından dolaşmak yerine içinden geçmeyi kastediyor." Böylelikle kelime hem ihtiva ettiği anlamı dile getirmiş ve bu sayede herkesçe anlaşılabilir olur hem de kişilerin merakını cezbeder. Bir kısmı "Neyin içinden geçiyor, nasıl geçiyor?" diye sorular sorarak araştırmaya başlar. Mevcut hali ile yaptığı en büyük şey kendini anlaşılmaz kılarak kişileri kendinden uzaklaştırmak. Ondan sonra da "Neden ülkede bilim yok?" diye yakınırız. Daha temel bilimlerdeki temel olayları anlatamıyoruz ki, bu şartlar altında bilim nasıl var olabilsin?

Hint şair Tagore'un da dediği gibi, "İnsandır kendi kendine engeller koyar." Sorunları binbir türlü baheneye bağlamak en kolay çözüm. Ülkedeki iki majör taraf ve bu taraflardaki sayısız fraksiyon sorunlar için birbirini göstermeye devam ettikçe bir arpa boyu yol alamayız.

Son olarak, nereden nereye geldiğimin farkındayım.