Orion takımyıldızında yer alan kırmızı dev yıldız Betelgeuse, gökbilimcilere göre benzeri daha önce hiç görülmemiş büyüklükte bir patlamaya sahne oldu. Betelgeuse, ilk olarak 2019 yılının sonlarında beklenmedik bir kararma yaşamasıyla dikkat çekmişti, 2020 boyunca da bu kararca süreci devam etmişti.
Ömrünün son dönemlerini yaşayan, bizde yaklaşık 700 ışık yılı uzaklıktaki Betelgeuse hakkında Harvard ve Smithsonian Astrofizik Merkezi'nden Andrea Dupree, “Daha önce hiçbir yıldınız yüzeyinde bu kadar büyük bir kütle atımı görmemiştik. Tamamen anlamadığımız bir şeyle karşı karşıya kaldık.” dedi ve ekledi; “Hubble ile doğrudan gözlemleyebileceğimiz ve yüzey ayrıntılarını çözebileceğimiz tamamen yeni bir fenomen. Yıldızların evrimini gerçek zamanlı olarak izliyoruz."
Güneş'ten 600 kat daha büyük
Betelgeuse kavraması zor olan büyüklükte bir yıldız. Kırmızı devin çapının Güneş’in çapından 600 kat daha büyük olduğu söylenmekte. Bu şu anlama geliyor, eğer Betelgeuse bizim Güneş Sistemi’mizin merkezinde olsaydı Jüpiter’in yörüngesine kadar olan alanı kaplayacaktı.
Betelgeuse her ne kadar dev bir yıldız olsa da aslında bir o kadar da genç. Güneş, türüne göre orta yaşlarında ve yaklaşık olarak 5 milyar yaşında. Betelgeuse ise türüne göre yaşlı ve sadece 10 milyon yıl yaşında. Üstelik bilim insanları gelecek 100.000 yıl içinde yıldızın, süpernova patlamasıyla yaşantısının sona ereceğini tahmin ediyor.
Güneş’teki patlamalardan 400 milyar kat daha büyük
Yapılan son araştırmalara göre Betelgeuse’de yaşanan patlama Güneş’te olan patlamalardan yaklaşık 400 milyar kat daha fazla kütle atımına neden oldu. Bu patlamalara kendi yıldızımızdan aslında aşinayız. Bu patlamalar gezegenimizde kutuplardaki auroralara ve çeşitli radyo bozulmalarına neden olmakta.
Yıldızda yaşanan bu patlamayla birlikte uzayın derinliklerine milyonlarca kilometre uzunluğunda, Ay’ın birkaç katı kadar miktarda kütle salındı. Birkaç yıl önceki karartmayı açıklayan bu toz bulutu, süpernova olayının sinyalleri olarak nitelendiriliyor. En sonunda Betelgeuse, süpernova olarak patladığında gökyüzünde gündüz bile gözlemlenebilecek.
kozmik olcekde cok yakin mesafede. eger super nova olursa tam goksel solen yaratir, gunese yakin bir aydinlatma yaratip geceyi gunduze bile cevirebilir. super novalar patlarken galaksideki 200milyar y...
kozmik olcekde cok yakin mesafede. eger super nova olursa tam goksel solen yaratir, gunese yakin bir aydinlatma yaratip geceyi gunduze bile cevirebilir. super novalar patlarken galaksideki 200milyar yildizin toplamindan daha fazla isildar. yaratacagi gamma radyasyonu bir tehlike olusturur mu bir sey diyemiyecem. sonucda galaksideki ilk super nova patlamasi olmayacak.
Habere denk gelince malum Betelgeuse mi dedim; şaşırtmadı. Bu sıra dışı yıldızın bir süredir "can çekiştiği" biliniyor.
Büyük kütleli yıldızlar çok daha yüksek basınç ve sıcaklıktan ötürü füzyona müsait yakıtlarını daha çabuk dönüştürüyorlar; o sebeple ömürleri küçük ve orta kütleli yıldızlara göre daha kısa, milyarlarca yıl yerine milyonlarca yıl. Görece kısa ömürlerini ve büyük kütlelerini düşününce şaşırtmayacak biçimde genellikle daha dengesizler / daha az stabiller. Üstüne füzyona müsait olmayan demirin elementsel füzyon sürecinin sonunda çekirdekte birikme yapması ve yerçekimini dengeleyici füzyon sürecinin durmasıyla devasa bir madde kitlesinin demir ağırlıklı çekirdeğe çökmesi bu tarz yıldızlarda "süpernova" denilen akıl almaz güç ve parlaklığa sahip çok kolay seçilebilir bir patlama fenomenine yol açıyor.
Bu patlamalar altın ve uranyum gibi ağır ve nadir elementler oluşturup uzaya saçmasının yanında Güneş gibi yeni kuşak yıldızların oluşmasına olanak tanıyacak materyaller saçıyor. Bu materyaller içerisinde yaşam için gerekli elementler ve bu elementlerin meydana getirdiği veya bir kısmını sonradan meydana getireceği organik bileşikler de var. Kimyasal tepkimelerin yanında esas olarak füzyonun yani yüksek basınç ve sıcaklık altında hadronların ve periyodik tablodaki hidrojenden başlayarak element çekirdeklerinin kaynaşma süreçlerinin ürettiği şeyler hepsi. Diğer bir değişle kimya derslerinden bildiğimiz ünlü periyodik tablo ve yaşam için gerekli atom yapıtaşıları altyapısı bu tarz yıldızların füzyonla yanma faaliyetlerinde ve süpernovalarında vuku buldu. Canlılar dahil etrafınızda gördüğünüz hemen hemen her şeyin atomları yıldızlar tarafından dövüldü.
< Bu mesaj bir yönetici tarafından değiştirilmiştir >
Orion takımyıldızında yer alan kırmızı dev yıldız Betelgeuse, gökbilimcilere göre benzeri daha önce hiç görülmemiş büyüklükte bir patlamaya sahne oldu. Betelgeuse, ilk olarak 2019 yılının sonlarında beklenmedik bir kararma yaşamasıyla dikkat çekmişti, 2020 boyunca da bu kararca süreci devam etmişti.
Ömrünün son dönemlerini yaşayan, bizde yaklaşık 700 ışık yılı uzaklıktaki Betelgeuse hakkında Harvard ve Smithsonian Astrofizik Merkezi'nden Andrea Dupree, “Daha önce hiçbir yıldınız yüzeyinde bu kadar büyük bir kütle atımı görmemiştik. Tamamen anlamadığımız bir şeyle karşı karşıya kaldık.” dedi ve ekledi; “Hubble ile doğrudan gözlemleyebileceğimiz ve yüzey ayrıntılarını çözebileceğimiz tamamen yeni bir fenomen. Yıldızların evrimini gerçek zamanlı olarak izliyoruz."
Güneş'ten 600 kat daha büyük
Betelgeuse kavraması zor olan büyüklükte bir yıldız. Kırmızı devin çapının Güneş’in çapından 600 kat daha büyük olduğu söylenmekte. Bu şu anlama geliyor, eğer Betelgeuse bizim Güneş Sistemi’mizin merkezinde olsaydı Jüpiter’in yörüngesine kadar olan alanı kaplayacaktı.
Ayrıca Bkz.SpaceX ve ABD anlaştı: Casus uydular için Falcon Heavy roketler kullanılacak
Betelgeuse her ne kadar dev bir yıldız olsa da aslında bir o kadar da genç. Güneş, türüne göre orta yaşlarında ve yaklaşık olarak 5 milyar yaşında. Betelgeuse ise türüne göre yaşlı ve sadece 10 milyon yıl yaşında. Üstelik bilim insanları gelecek 100.000 yıl içinde yıldızın, süpernova patlamasıyla yaşantısının sona ereceğini tahmin ediyor.
Güneş’teki patlamalardan 400 milyar kat daha büyük
Yapılan son araştırmalara göre Betelgeuse’de yaşanan patlama Güneş’te olan patlamalardan yaklaşık 400 milyar kat daha fazla kütle atımına neden oldu. Bu patlamalara kendi yıldızımızdan aslında aşinayız. Bu patlamalar gezegenimizde kutuplardaki auroralara ve çeşitli radyo bozulmalarına neden olmakta.
Yıldızda yaşanan bu patlamayla birlikte uzayın derinliklerine milyonlarca kilometre uzunluğunda, Ay’ın birkaç katı kadar miktarda kütle salındı. Birkaç yıl önceki karartmayı açıklayan bu toz bulutu, süpernova olayının sinyalleri olarak nitelendiriliyor. En sonunda Betelgeuse, süpernova olarak patladığında gökyüzünde gündüz bile gözlemlenebilecek.
Kaynak:https://www.cnet.com/science/space/nasa-says-restless-red-giant-star-betelgeuse-had-an-unprecedented-explosion/
Haberi Portalda Gör