Yukarıda Zendaya'yı gömüp Pugh'u övmemden sonra filmin sonuna bayağı güldüm. Paul Atreides Chani'yi (Zendaya) bırakırcasına birden imparatorun kızına (Pugh) hamle yapıyor.


Bir de filmdeki tüm büyük siyasi entrikalar ve dizaynlar rahibe kadınların aklı ve fıştıklamasıyla çıkıyor. Güney halklarının Atreides hanesiyle ortak bir düşmana - psikopatik Harkonnen hanesi - sahip olmalarına rağmen asırlardır birbirlerini fazla bilmemeleri ve daha önceden bir ittifaka girmemeleri bir garip. Çöldeki ulaşım imkanları zor olsa dahi bir garip ama film boyunca ulaşım sorunu da yaşamıyorlar. Tabii dev solucanlarla seyahat filmde gösterildiği kadar yaygın ve kolay olmayabilir.


İmparatorun - baş rahibenin aklıyla - neden kendisini riske atarak Atreidesleri emperyal suç sayılacak bir edimle Harkonnenlerin lehinde ortadan kaldırdığını tam anlayamadım, bu Harkonnenlere imparatora politik şantaj yapma fırsatı vermez miydi? Bu konuda tek - kısmen - mantıklı açıklama, filmin sonunda da ortaya çıktığı üzere imparatorun hayati baharat şebekesinin bekçisi Atreideslerin potansiyelinden daha çok çekindiği ve Harkonnenleri kontrol edilebilir vahşi hayvanlar misali onların yerine koymak istediği. Gene de sözünü ettiğim açıklar konusunda kitapları okuyan arkadaşlar beni aydınlatabilirler.


Sonuçta filmin aktardıkları kadarıyla yorum yaptım.

Gene de bu sergilenmek istenen derinliğe ve karmaşıklığa rağmen bariz boşluklar var. Normalde baharat denilen kaynaktan dolayı bu kadar önemli bir gezegeni imparator avucunun içi gibi biliyor olmalıydı vs diye insan düşünüyor. Filmde bu konuda filmin gidişatını etkileyecek biçimde ciddi bir cehalet sergiliyor. Sadece imparator değil, genel olarak diğer alt haneler de - son ana kadar - gezegeni kendi kaderine terk etmiş gibiler.

Kitapta Zendaya'nın karakteri Chani Paul'a muhalif değilmiş, aksine daha koşulsuz ve pozitif tavırlı bir destekçisiymiş. Filmdeki versiyonu ise izleyenlerin dikkatini çekecek şekilde Paul'a karşı bir şüphe içerisinde, kendisini tersleyen asi ve sorgular - ve öz halkı Fremenleri öncelleyen halkçı - bir tavrı var. Filmde bir de kitaba göre galaksideki esas büyük güç olan ve bekçiliklerini yapmakla yükümlü imparatoru da yönlendiren lonca (spacing guild) gösterilmiyormuş.


Yapımcıların yaptığı değişimler veya atlamalar gene de filmin Paul üzerindeki odağını koruyup dramasını ve alt metnini güçlendirmiş görünüyor. Filmdeki Chani Paul'un sürüklendiği / sürüklediği mesihyanizmle ve her şeyi arka plandan yöneten manipülatör baş rahibelerle açıkça ideolojik ve kişisel bir tezat sergileyen anlamlı bir yorum. Kitapta sözü edilen Chani yorumu ise kulağa daha sıradan ve alt metin bazında daha işlevsiz geliyor. Filmde bariz biçimde asi ama mütevazi Fremen kanlı Chani aslında doymak nedir bilmez bir egemenliğe ilişkin aristokratik sülale ihtiraslarıyla yanıp tutuşan Paul'un - ve baş rahibe rolüne soyunmuş annesinin - anti-tezi gibi gösterilmek isteniyor. Paul babası öldürülmüş Cengiz Han misali kendisini kişisel imparatorluğuna giden - Chani'nin nefret duyduğu - bir yola sokuyor. Bu yolda Paul Atreides veya "Lisan el Gaip" kendi Atreides asil soyunun kan davasını ve Dune gezegeninin iptidai mehdici inançlarını araçsallaştırıyor. Aile sembolü olarak Roma Kartalı (Aquila) taşıyan babasından kalma düklük yüzüğünü cihangirlik peşindeki bir Roma-Bizans imparatoru misali parmağına takıyor....


Loncaya gelirsek film bu büyük resme loncayı da dahil etmeye girişseydi dağılabilirdi ya da lonca elemanları çok yüzeysel ve figüratif kalabilirlerdi. Bu konuda - hem halkçı Chani yorumuyla hem de Paul'un siyasileşen-ruhanileşen kan davasıyla aralarında bir bağlantı kurabilecekleri halde - en azından bu filmde şimdilik bir risk alamamışlar. Galaksinin tacir veya kapitalist diyebileceğimiz esas nüfuz sahibi güruhunu, galaksideki statükonun/düzenin temsilcilerini - aslında hem Paul hem Chani'nin farklı saik ve ideolojilerle düşman kesildikleri esas düşmanları filme dahil etmemişler. "Imperium" dedikleri bu malum galaktik düzeni imparatorla ve yalnızca Harkonnenlerin belirli bir özgün kişilik ve figüratif olmayan bir varlık kazandığı büyük hanelerle sınırlı tutmuşlar.


Devam filminde de istikrarlı giderlerse, formüllerini iyi uygularlarsa gerçekten sinematik Dune serisi sinematik bilimkurgu tarihinin en iyi politik-sosyolojik drama kurgularından birisi olarak anılabilir. Ama Zendaya'nın Chani'si - ki yatkınlığı var - jenerik bir sosyal adalet savaşçısına evrilirse ve Paul büyük bir dikkatle adım adım bina edilmiş Mehdi İmparator iken bu gri bölgeden çıkarılıp aşırı jenerik ve bayağı bir kötü adamlığa doğru karikatürize edilirse o zaman tüm bu kurgu heba olur. Ortaya çok jenerik bir iş çıkar. İkinci bir kusursuz iyi Rey Palpatine - karikatür kötü Kylo Ren felaketi yaşanır. Ama ben yönetmene çıkardığı işten dolayı güvenme eğilimindeyim. Dune Part 2 - bir LOTR güzelliğinde olmasa da - rahatlıkla 8-9/10'luk bir film. Kesinlikle tarihe, siyasete ve dinlere dair yüksek bir kavrayışın ürünü olan bir yapım. Misal İbrahimik dinciliğin medyada gördüğüm en iyi ve gerçeğe en yakın tasvirini Paul Güneylilere Lisan el Gaip olarak seslenirken sergiledi. Paul'un tutumunda Yahudi toplulukları arasında bir dini önderin tüm tehditkar narsistik hırçınlığı ve dinsel referanslardan gelen o kilitleyici otoritesi vardı. Bir yandan da bir Atreides olarak Paul Avrupai Greko Romen bir uygarlığın bir aristokratı olduğunun, asil kanının ve ailevi unvanından gelen kendi mülkünün ve yüksek seviyede haklarının tam bir bilincindeydi. Bir soylu olarak hızla kendisine yabancı kalan oradaki o yabani kültürü ve peygamberlik algılarını içselleştirip - belli ki algıları açıp duyguları öldüren o kum solucanı zehri de sağolsun - Mehdi rolünde yoluna çıkan her şeyi dümdüz etme yoluna koyuldu. Rahibenin manipüle ettiği imparator muazzam bir aptallık ve korkuyla Paul'un babası Leto'yu bir kumpasla öldürdüğünde aslında travmasının esiri olan bir politik canavar yarattı.... Tüm gerçek ve potansiyel düşmanlarını yok edip her şeyin en tepesine çıkmadığı sürece güvende hissetmeyecek ve rahat etmeyecek bir politik canavar.... Paul aslında herkesi sırtında taşıyıp götüreni yoluna çıkan her şeyi ezen, kendilerine güvenlikli bir alan yaratmak için aşırı bölgeci davranan o dev kum solucanlarının insanlaşmış hali.... Bu noktada işte dediğim gibi Dune Part 3'te hem Paul'a hem de Chani'ye ayakları yere basmaya devam edecek ve inandırıcı duracak bir karakter gelişimi devamlılığı verilmeli.

Baron' u normalde Paul öldürmüyor, kardeşini filmden çıkarması sıkıntı.