Bölüm 01: Symbian'a Giriş Öncelikle biraz tarihini anlatayım. 1980'de kurulan Psion şirketi kendi PDA'larında kullanmak EPOC adını verdiği bir işletim sistemi geliştirdi ve oldukça başarılı cihazlar üretti. Ancak 1998'de Ericsson, Nokia, Motorola, ve Psion, bu işletim sistemini cep telefonları ile PDA'lar arasındaki yakınlaşmadan ortaya çıkacak yeni bir tür olan akıllı telefonlarda (smartphone) kullanılacak şekilde geliştirip pazarlayacak, merkezi İngiltere'de bulunan Symbian Ltd. isimli şirketi kurdular ve EPOC'un adını Symbian olarak değiştirdiler. Linux hakkında bilginiz varsa, işletim sistemi ile görsel arayüzün farklı olduğunu bilirsiniz. Böylece aynı işletim sistemi üzerinde farklı amaçlara hizmet edip farklı ihtiyaçları karşılayacak arabirimler yazılabilmekte. Bu esneklik, bir çok değişik cihaz tipine hitap etmek isteyen Symbian işletim sistemi için de gerekliydi ve bu nedenle Symbian işletim sistemi üzerinde çalışmak üzere "klasik tuşlu smartphone", "dokunmatik tablet" ve "Communicator tipi iş amaçlı" cihazlarda kullanılmak üzere ayrı ayrı arabirimler geliştirildi. Nokia smartphone'lar için Series 60 (S60), iş amaçlı cihazları için ise Series 80 arayüzünü geliştirirken, Ericsson ise tablet tipi cihazlar için UIQ arayüzünü geliştirdi. Bu esnada pastadan pay kapmak isteyen Japon firmaları ise MOAP adı verilen arayüzü geliştirdi. - İlk Symbian'lı cihaz, 2001'de piyasaya çıkan Symbian OS 6.0 üzerinde Series 80 arayüzü ile çalışan Nokia 9210 Communicator'dur (İsmi değişmeden önce EPOC'un son sürümü 5 olduğu için, Symbian ise ilk sürüm olarak 6'dan başladı) - Series 60 arayüzü ile çalışan ilk cihaz 2002'de çıkan ve Symbian OS 6.1 işletim sistemine sahip Nokia 7650 smartphone'dur. - UIQ arabirimi üzerinde çalışan ilk cihaz ise 2002'de çıkan, Symbian OS 7.0 üzerinde UIQ 2.0 çalıştıran Sony Ericsson P800'dür. - Yukarıda bahsedilmeyen, sonradan Nokia tarafından geliştirilen Series 90 arayüzünü kullanan tek cihaz Nokia 7710, 2004'te çıktı. 7710 dışında Series 90 arayüzünü kullanan cihaz olmasa da, Nokia Series 90 arayüzünü internet tabletlerinde kullanmak üzere geliştirdiği Maemo isimli Linux sürümünün Hildon isimli arayüzünü tasarlarken kullandı. Bu kadar tarih yeter. Şimdi günümüze dönelim.
Yukarıda S60v3-FP1 / S60v3-FP2 / S60v5 şeklinde ifadeler kullandım, bunların açıklamalarını yapayım. S60 v3 S60 arayüzünün dokunmatik olmayan cihazlar için en son çıkartılmış sürümüdür, S60 v5 ise S60 arayüzünün dokunmatik cihazlar için ilk çıkan sürümüdür. Bu arayüzler üzerinde zamanla (Windows'taki Service Pack'ler gibi) yenilikler ve düzeltmeler yapılır ve bunlara da Feature Pack denir. Örneğin S60v3-FP2 kısaltması S60 sürüm 3, Feature Pack 2 anlamına gelir. Ancak bu düzeltmeler, maalesef Windows'taki gibi sonradan yüklenemez. Symbian her cihaz hangi arayüz sürümüyle doğduysa onunla ölür, terfi görmez. Ancak bu, Symbian Vakfı'nın çıkartacağı Symbian sürümleri ile değişebilir, zaman gösterecektir. Gelecek hakkında 10. bölümde detaylıca konuşmayı planladığımdan, şimdilik atlıyorum. |
Bölüm 02: S60'ın İçeriği (Temel Yazılım Seti) Rehberi hazırlamak için bilgi toplamak amaçlı sitelerde dolanırken UIQ sitesinde gördüm bunu, UIQ içeren cihazlarla birlikte hangi yazılımların standart olarak geldiğini ve ne işe yaradığını anlatıyordu ve fikir hoşuma gitti, burada aynısını yapmaya karar verdim ![]() Kişisel Bilgi Yönetimi (PIM) Yazılımları
Ofis Yazılımları
Medya Yazılımları
Sistem Yazılımları
Diğer Yazılımlar
|
Bölüm 03: S60'ta Uygulamalar Symbian yukarıdaki temel uygulamaların haricinde uygulamalar yüklenmesine izin veren "açık" bir işletim sistemidir. Programlama dili olarak kendine özgü kuralları olan ve bu nedenle Symbian is C++ olarak anılan dili kendine temel alır ve bu dilde yazılmış uygulamalara Symbian uygulaması (native application) denir, genelde dosya soyisimleri *.sis ve *.sisx şeklindedir. Ancak maalesef, Symbian C++'ı öğrenmek diğer dilleri öğrenmeye kıyasla daha zordur çünkü descriptor ve cleanup stack gibi özel tekniklerin kullanımını gerektirir, bu da basit bir uygulamayı kodlama işlemini diğer kodlama ortamlarında kodlamaya kıyasla daha zor hale getirir. Fakat Symbian C++ haricinde, Symbian platformlarında çalışmak üzere ● Standard C/C++ ● Visual Basic ● .NET ● POSIX ● Python ● Java ME ● Flash Lite ● Ruby ● Web Runtime (WRT) dillerinde de program yazılabildiği için Symbian'ın uygulama desteği oldukça geniştir. -------------------------------------------------- Symbian platformunda değişik programlama dillerine bu kadar geniş desteğe ve Symbian'ın uzun geçmişine rağmen, çok kısa bir sürede uygulama deryasına kavuşan iPhone platformundaki kadar uygulamanın Symbian'da neden olmadığını merak ediyor olabilirsiniz. Bunun üç nedeni vardır: 1. Apple'daki AppStore gibi merkezi bir dağıtım sistemi varolmadığından, yazılım üretildikten sonra yazılımın kullanıcıya ulaştırılma görevini programcı üstlenmektedir, haliyle de kendi başlarına AppStore'daki bir uygulamanın her iPhone kullanıcısına ulaşma şansını yakalayamazlar. Her Symbian kullanıcısına erişememek, onca emek verilen programların satılmasını ve programcıların emeklerinin karşılığını almasını zorlaştırır. Apple AppStore'un mantıklı ve başarılı içerik dağıtım modelini gören diğer üreticiler son zamanlarda ardı ardına kendi uygulama mağazalarını açtılar ve Apple gibi cihazlarına bu mağazaya ulaşacak uygulamalar yüklemeye başladılar. Ancak ilginç bir hadise gelişti; Blackberry App World, Windows Marketplace, Android Market gibi doğrudan platform odaklı mağazaların yanı sıra Nokia Ovi Store, Samsung Application Store gibi marka odaklı mağazalar da açıldı (SonyEricsson'un da açacağına dair bir duyurusu vardı ama henüz açılmadı ya da ben bilmiyorum) ve bunlara GSM operatörlerinin kendi mağazaları da eklendi. Eskiden uygulama indirmek için merkezi bir yer yokken, artık her yer uygulama mağazası kaynıyor ![]() 2. Symbian, iPhone platformu gibi standart bir donanıma veya yazılıma hitap etmediğinden (özellikler açısından birbirinin aynı olan Symbian cihaz sayısı, toplam Symbian cihaz sayısına göre gayet azdır) ve bu nedenle hemen hemen her Symbian cihazdaki işletim sistemi o cihaza özel hazırlanmış gibi olduğundan tüm Symbian cihazlarda çalışabilecek bir uygulama yazmak hayli zordur, bu nedenle bir çok uygulamanın değişik modellere hitap eden değişik sürümleri mevcuttur. 3. Symbian platformunda 9. sürümden önce karşılaşılan güvenlik sorunlarına (virüsler vs) karşı geliştirilen "Platform Güvenliği" modeli kullanıcıların lehine iken, belirli aksaklıklardan dolayı yazılım geliştiricilerinin aleyhinde oldu ve dolayısı ile yazılan uygulama sayısını kısıtlayıcı bir etken olarak kaldı; ancak kullanıcılar 2008'de (aşağıda anlatacağım üzere) "Platform Güvenliği"ni kaldırıp istedikleri programı yükleyebilecek hale geldiği için uygulama geliştirme işlemi yeniden hız kazandı. -------------------------------------------------- Symbian için olan programları görmek ve yüklemek isterseniz aşağıdaki linklerden birine tıklamanızı öneririm. S60v3 Cihazlarda Çalışan Uygulamalar http://forum.donanimhaber.com/m_15957305/tm.htm S60v5 Cihazlarda Çalışan Uygulamalar http://forum.donanimhaber.com/m_29642154/tm.htm Ücretsiz Uygulama ve Oyun Kataloğu (İngilizce) http://www.symbian-freak.com/downloads/download.htm -------------------------------------------------- Yazılımı kurmak için bir çok yol mevcuttur:
|
Bölüm 04: Sertifika, İmzalama ve Hack Symbian'ın ilk sürümlerinde Windows'taki gibi herhangi bir programı, yalnızca cihazdan kurulum dosyasını çalıştırarak kurabiliyordunuz ancak bunun virüslerin de ortaya çıkmasına sebep olduğu anlaşıldığı için Symbian 9'dan itibaren bir güvenlik modeli getirildi ve bu güvenlik modeli gereğince yalnızca güvenilen bir kaynaktan edinilmiş dijital bir sertifika ile imzalanmış (signed diye geçer) programlar yüklenebiliyor (bu Symbian 9'un kullanıldığı sistemlerde, yani S60v3'ten itibaren tüm S60 sürümlerinde mevcut) Cihaz ve kişisel bilgi güvenliği açısından faydalı olan bu sistem, imzalanmamış programların kurulumunu ve (imzalanmış bir programın içeriği bir byte bile değişirse imza geçersiz kaldığından) crackli programların kurulumunu engellediği için bizler cihazlarımıza istediğimiz programı kurabilmek için 2008'den beri adına hack denilen, bu güvenlik sistemini devre dışı bırakan bir eylem gerçekleştiriyoruz. Hack işleminin keşfedilmesinin ardından işletim sisteminde bunu mümkün kılan açık kapatıldığı için bir süre yeni cihaz ve yeni yazılım sürümlerinde hack yapamadık, ancak daha sonra başka bir yöntem bulundu fakat bu yöntemi kullanabilmek için bir sertifika alma gereksinimi ortaya çıktı. Ücretini ödemek isterseniz 200$ olan bu sertifikayı ücretsiz edinme işlevini de bir kaç Çin menşeili site sağlıyor, bu konuda bir sıkıntı yaşamazsınız merak etmeyin. Ancak önemli bir hususu belirtmem gerek: Her uygulamada sertifika/imza sorunu ile karşılaşmazsınız, imza sorunu uygulama hiç imzalanmamışsa veya uygulamanın içeriği değiştiğinde ortaya çıkar çünkü her imza yalnızca o uygulamanın imzalandığı zamanki hali için geçerlidir. Daha genel konuşmak gerekirse:
Örneğin yukarıda bahsettiğim Garmin XT 2. tip uygulamadır, uygulamanın kendisine dokunulmadığından ve tam işlevsellik bir keygen yardımı ile sağlandığından imzalamanız ve imzalamak için sertifika almanıza gerek yoktur. Ancak piyasadaki uygulamaların yasal olmayan kopyalarının büyük kısmının 3. tipte olduğunu belirtmemde fayda var. İmzası bozulmuş veya tamamen imzasız olan uygulamaları imzalı hale getirmeye uğraşmaktansa, cihazı "hack"leyerek cihazınızın imza kontrolü yapmasını engellemek daha mantıklı bir yoldur. Yukarıda özet geçtiğim ve Symbian'lı bir cihaz alacakların öncelikle bilmesi gereken Symbian & Sertifika konusunda daha detaylı bilgi almak istersenizhttp://forum.donanimhaber.com/m_29468091/tm.htm adresinde oldukça kapsamlı bir yazım mevcut, oradan faydalanabilirsiniz. |
Bölüm 05: S60'ın Bilinen Sorunları |
Bölüm 06: S60'ta Teknik Yapı Symbian, masaüstü işletim sistemlerindeki gibi memory protection, platform security, pre-emptive multitasking ve cleanup stack tekniklerini sunar. Mevcut Symbian kerneli (EKA2) tek işlemci üzerinde hem uygulamaları hem de sinyal ünitesini çalıştıran ucuz sistemlerde yeterince hızlı tepkiler veren ve gerçek zamanlı bir kerneldir ve bu EKA2 temelli cihazların öncekilere nazaran daha küçük, ucuz ve güç verimliliği yüksek cihazlar olmasına izin vermiştir. (Devamı gelecektir ancak ben tamamlayana dek yukarıda bahsettiklerimi daha iyi anlamak için OS101 - İşletim Sistemleri Teknik Rehberi başlıklı koyunu okumanızı öneririm) |
Bölüm 07: S60'ta Dosya Sistemi Symbian'ın diske yayılış düzeni, veya Symbian yüklü bir cihazın diskindeki dosyalar sürümden sürüme değişebilir bu nedenle elimdeki N82'yi temel alarak vereceğim bilgiler sizin için geçerli olmayabilir, aklınızın bir köşesinde olsun. Temelde dört disk vardır. C: telefonun asıl belleğidir, yüklenen programlar ve ufak paketlerle güncellenen işletim sistemi dosyaları burada saklanır. D: RAM'de o anda mevcut boş alan kadar kapasitesi olan RAM diskidir, içine yazılanlar telefon kapanınca kaybolur. E: hafıza kartı veya dahili bellek gibi, 2. bellektir. Z: işletim sisteminin temel dosyalarının bulunduğu ve içeriği yazılım güncelleme işlemi haricinde değişmeyen disktir. C: Klasörleri ve Dosyaları
(Devamı gelecektir) |
Bölüm 08: S60'ta Bakım Bu kısmı aslında yukarıdaki iki konuyu yeterli hale getirmeden eklemek istemiyordum ama aynı zamanda daha fazla bekletmek istemediğim için anlatmış olmam gereken şeyler geçtiğinde yanlarında kısa açıklamalar vererek şimdilik temel bakım prensiplerini anlatacağım. Dikkat! Bu konu başlığı altında yazılanlar yalnızca tecrübeli kullanıcılar içindir! Telefonunuzu bakıma ihtiyacı olacak kadar çok kullandıysanız, yeterli tecrübe seviyesine sahipsiniz demektir. Bu nedenle burada anlatılanları anlamıyorsanız, lütfen yapmayın! Symbian aslında oldukça temiz ve tutarlı bir işletim sistemidir, Windows gibi ne yaparsanız yapın zamanla mutlaka şişen bir yapıya sahip değildir. Fakat maalesef sonradan yüklenen uygulamalar aynı temiz ve tutarlı yapıda olmayabiliyorlar ve/veya sistemin bazı uygulamaları gereksiz olabiliyor, bu nedenle zamanla Symbian cihazınızın ilk günlerdeki gibi olmadığını düşünebilirsiniz. Bunun bazı başlıca sepepleri şunlardır:
Başlangıçta çalışan uygulamalar: Bazı uygulamalar telefon çalışmaya başladığı anda çalışmaya başlayarak sürekli kullanım sağlamayı hedeflerler fakat bu bilgisayarlarımızda olduğu gibi cep telefonlarımızda da yavaşlamaya sebep olur. Bir çok uygulama başlangıçta çalışma veya çalışmama seçeneğini sunarken, yine bir çok uygulamada bu seçenek ya yok, ya da var ama işe yaramıyor. Bu nedenle bunları nasıl elle hizaya sokarız, onu anlatacağım ![]() Öncelikle KillMe, DynaFile ve PowerBoot programlarını edinin, cihazınıza yükleyin.
DynaFile'da Tools > boot manager altında başlangıçta çalışan programları göreceksiniz. Program aslında buradaki liste üzerinde kontrol sahibi olduğunuzu iddia etse de, ben başarılı olamadım ve bazı programları elle kaldırmak zorunda kaldım. (Devamı gelecektir) |
Bölüm 09: S60 İpuçları, Hileleri, Kısayolları |
Bölüm 10: Dokunmatik Symbian (S60v5, Symbian^2 ve ilerisi) Şimdilik Symbian^3 ve Symbian^4'te kullanılacak teknolojiler hakkında fikir vermesi için aşağıdakileri paylaşacağım: Nokia'nın Symbian^3'te kullanacağı arayüze dair görsel örnek: http://www.youtube.com/watch?v=rdGyZYrix9g Videoyu izlemek için tıklayınız Symbian^4'ten Sabit arayüz görüntüleri: < Resime gitmek için tıklayın > < Resime gitmek için tıklayın > < Resime gitmek için tıklayın > < Resime gitmek için tıklayın >< Resime gitmek için tıklayın > < Resime gitmek için tıklayın >< Resime gitmek için tıklayın > < Resime gitmek için tıklayın >< Resime gitmek için tıklayın > ]Symbian^3 ve ilerisinde kullanılacak gelişmiş grafik (NGA) mimarisi: (ScreenPlay) http://www.youtube.com/watch?v=gbwYrilwZqg Videoyu izlemek için tıklayınız QT Tabanlı dinamik arayüzler http://www.youtube.com/watch?v=qP3u58uvJ4U Videoyu izlemek için tıklayınız |
Ek 1: Sık Sorulan Sorular |
Ek 2: Terminoloji Sözlüğü Capability: Bir programın uygulamak isteyeceği eylemlerin, belirli sınıflara ayrılarak gruplanıp, bu grupların her birinin ayrı izin seviyelerine ve güvenlik modellerine tabi tutularak oluşturulan yetkilerdir. Symbian platformundaki Capability'leri görmek içinhttp://forum.donanimhaber.com/m_29468091/tm.htm adresindeki yazımdaki Ek 2 kısmını okumalısınız. Cleanup Stack: Memory leak (hafıza taşıması) yaşanmaması için oluşturulmuş bir tekniktir. Memory Leak: Programların kendilerine ayrılan hafızayı işleri bitince işletim sistemine geri vermemeleri sonucu oluşan, her yeni hafıza talebi sonrasında boş hafızanın git gide azalmasına yol açan problemdir. Memory Protection: Bir işlemin kendisine ayrılmamış bir bellek alanında işlem yapmasını (örneğin virüslerin bellekteki diğer programların içine kendilerini yerleştirmesi) engelleyen sistemdir. Platform Security: Capability temelli işlem kontrolüdür. Sistem çalışan programın gerektirdiği capabilityleri kontrol eder ve imzalandığı sertifika istenen capabilityler için uygunsa programa izin verir. Pre-emptive Multitasking: Daha yüksek önceliğe sahip bir programın işlemciyi kullanmaya ihtiyacı olduğunda, işlemciyi meşgul eden diğer programın işinin durdurulması ve önceliği yüksek olan programın işinin bitirilmesi ve sonrasında durdurulan diğer programın işinin kaldığı yerden devam etmesidir. |
Bugün rehberin bazı eksik kısımlarının tamamlanmış olacağına söz verdim fakat bazı nedenlerden dolayı tutamadım, kusura bakmayın. Telafisi için Symbian'ın yeni CEO'su Lee Williams'ın* Symbian hakkındaki ropörtajını bulabileceğiniz adresi paylaşmak istiyorum:http://gigaom.com/2009/10/23/symbian-executives-rips-into-googles-android/ * İlk ve eski CEO David Wood kalan hayatını doğa ve insanlıkla ilgilenerek geçirmek istediğini söyleyerek ayrılmıştı. Bu başlık, ilk adımda benim verdiğim (biraz yoğunum bu aralar ama mutlaka tamamlayacağım) bilgilerin ardından genel bir Symbian tartışma başlığı olursa oldukça faydalı olur arkadaşlar, burada sorularınızı ve cevaplarınızı görmek isterim ![]() |
QT tabanlı dokunmatik Symbian arayüzü: http://www.youtube.com/watch?v=qP3u58uvJ4U Videoyu izlemek için tıklayınız |
@gecebekcisi; Her paylasimin hep bi sekilde birilerine yardimci oluyor.Tum emeklerin icin tesekkurler hocam |
Süper Bir Rehber Gerçekten Çok Başarılı |
Nokia, Symbian^4'te kullanacağı arayüze dair ilk görüntüleri Symbian topluluğuna görüş almak için sundu: Yeni arayüz hakkında fikrinizi belirtmek veya önerilerde bulunmak istersenizhttp://developer.symbian.org/forum/showthread.php?p=14433 adresinde bunları paylaşabilirsiniz. |
anladığım kadarı ile samsunglardaki ve maemodaki gibi 3 masaüstü olacak. yine samsunglardaki gibi de serbest widget olacak gibi. |
Symbian 4 diğer symbianlara göre daha pratik olacağa benziyor. |
Symbian ve S60 Rehberi
Bu başlık altında Symbian (ve özellikle de S60) hakkında bildiğim ve bilmediğim (ama sizler için araştırıp öğreneceğim) ne varsa paylaşmaya çalışacağım. Elimdeki cihaz Symbian v9.2 işletim sistemi üzerinde çalışan S60 3rd Edition - Feature Pack 1 (S60v3FP1) arayüzüne sahip bir N82 olduğu için anlatımı temelde S60v3FP1'e göre yapacağım. S60 3rd Edition - Feature Pack 2 (S60v3FP2) ve S60 5th Edition (S60v5) cihazlardaki (varsa) farkları daha sonra ekleyeceğim.
Rehberi yazmaya başlık açarak başladığım için içeriği henüz yok ve tamamının dolması vakit alacak, bu nedenle anlayışınıza sığınıyorum.
Konu İndeksi
Bölüm 01: Symbian'a Giriş
Bölüm 02: S60'ın İçeriği (Temel Yazılım Seti)
Bölüm 03: S60'ta Uygulamalar
Bölüm 04: Sertifika, İmzalama ve Hack
Bölüm 05: S60'ın Bilinen Sorunları
Bölüm 06: S60'ta Teknik Yapı
Bölüm 07: S60'ta Dosya Sistemi
Bölüm 08: S60'ta Bakım
Bölüm 09: S60 İpuçları, Hileleri, Kısayolları
Bölüm 10: Dokunmatik Symbian (S60v5, Symbian^2 ve ilerisi)
Ek 1: Sık Sorulan Sorular
Ek 2: Terminoloji Sözlüğü
DH forumlarında vakit geçirmekten keyif alıyor gibisin ancak giriş yapmadığını görüyoruz.
Üye Ol Şimdi DeğilÜye olduğunda özel mesaj gönderebilir, beğendiğin konuları favorilerine ekleyip takibe alabilir ve daha önce gezdiğin konulara hızlıca erişebilirsin.
< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi GeceBekcisi -- 9 Kasım 2009; 13:02:58 >