SKA Gözlemevi'nde 131 Binden Fazla Anten Olacak

Dünyanın en büyük radyo teleskobu olarak tasarlanan Square Kilometer Array (SKA), adını, kaplayacağı toplam alan yaklaşık bir kilometrekareyi bulacak olan devasa anten dizilerinden alıyor. Gözlemevi iki farklı kıtaya yayılmış durumda: Avustralya’nın Batı Çölü’nde kurulan SKA-Low, düşük frekanslı sinyalleri yakalamak için 131.000’den fazla antene sahip olacak; Güney Afrika’daki SKA-Mid ise yüzlerce parabolik çanakla daha yüksek frekanslarda çalışacak. Her iki tesis de Avrupa, Asya, Kuzey Amerika ve Afrika’dan onlarca ülkenin katkısıyla yürütülen SKA Observatory (SKAO) adlı uluslararası organizasyon tarafından inşa ediliyor.

SKA teleskobunun temel amacı, evrenin kökenlerine dair soruları yanıtlamak. SKA sayesinde, Büyük Patlama’dan hemen sonra ortaya çıkan yıldızları ve galaksileri gözlemlemek, kara deliklerin evrimini incelemek, hızlı radyo patlamalarının (FRB) gizemini çözmek ve nötron yıldızlarının hassas zamanlamalarıyla yerçekimi dalgalarını tespit etmek mümkün olacak. En azından bilim dünyasının beklentisi bu yönde. Günümüz radyo teleskoplarından onlarca kat daha güçlü olan SKA'in gökyüzünün her noktasında milyonlarca yeni gök cismi keşfetmesi bekleniyor.

Ayrıca Bkz.NASA’nın tsunami tespit sistemi başarılı oldu: Tsunami 30 dakika önceden tespit edildi

SKA projesinin ilk önemli operasyonel aşamaları tamamlandı. Avustralya’daki SKA-Low teleskopunun dört istasyonu Ağustos ayında son doğrulama testlerinden geçerek devreye girdi. Bu dört istasyonda toplam 1.024 anten bulunuyor. Öte yandan Güney Afrika’nın Karoo bölgesinde inşa edilen SKA-Mid teleskobunun ilk çanağı da Temmuz 2025’te gökyüzünden gelen nötr hidrojen sinyalini başarıyla tespit etti. Bu test gözlemiyle birlikte SKA-Mid’in hassas alıcılarının evrenin yapı taşlarını gözlemlemeye hazır olduğu doğrulanmış oldu.

SKA-Low’un kaydettiği ilk geniş alan görüntüsü, yalnızca 25 derecelik bir gökyüzü alanında 85 galaksiyi ortaya çıkardı. Uzmanlar, sistem tam kapasiteye ulaştığında aynı alanda 600 binden fazla galaksinin gözlemlenebileceğini düşünüyor. Bu, astronomi tarihinde şimdiye kadar yakalanan en geniş kapsamlı gözlemlerden biri olacak.

SKA, CERN'den Daha Fazla Veri Üretecek

Teleskoplar tam faaliyete geçtiğinde ortaya çıkacak veri miktarı, günümüzdeki hiçbir bilimsel altyapıyla kıyaslanamayacak boyutlarda. CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı yılda yaklaşık 1 petabayt veri üretirken, SKA bu miktarı 600–700 kat aşacak. Yalnızca SKA-Low’un saniyede üreteceği ham veri miktarı 2 petabit olacak.

Bu dev veri akışı, saniyede ortalama 8 terabitlik hızlarla dünyanın en hızlı süper bilgisayarlarına aktarılacak. Science Data Processor (SDP) adı verilen bu özel işlemciler, teleskop verilerini kalibre edecek ve işleyerek bilimsel analize hazır hâe getirecek. Daha sonra bu veriler dünyanın dört bir yanındaki veri merkezlerine dağıtılacak.

SKA teleskobu tamamlandığında yalnızca astronomide değil, veri bilimi ve bilgi işlem teknolojilerinde de yeni bir çağ başlatacak. Evrenin en eski ışıklarını yakalamaktan hızlı radyo patlamalarının gizemini çözmeye kadar pek çok alanda bilimsel sınırları zorlayacak olan SKA, aynı zamanda insanlığın bugüne kadar kurduğu en büyük bilimsel işbirliklerinden biri olarak tarihe geçecek.